Το χωριό
Οι συνοικίες (γειτονιές) της Δίβρης
Η Δίβρη (με το επίσημο όνομα Λαμπεία) αποτελείται από 7 συνοικίες που είναι κτισμένες αμφιθεατρικά στις υπώρειες των «ιερών» (κατά Όμηρον, Γεωγράφον Σράβωνα, Απολλώνιον τον Ρόδιον και Περιηγητήν Παυσανίαν) Λαμπείων Ορέων (Αστρά ή Αστερίωνος) σε υψόμετρο από 750μ. μέχρι 1100μ. υπέρ την θάλασσα, με την πλατεία στην κεντρική συνοικία στα 850μ. περίπου. Οι 6 συνοικίες καταλαμβάνουν τον κύριο χώρο που περιβάλλεται από τις κορυφές των βουνών «Ανάληψη» (1800μ.), «Αη-Λιας» (1600μ) και «Αγιος Κωνσταντίνος» (1600μ.) και η 7η συνοικία (Αμυγδαλή ή Μπαρμπότα) είναι ΝΔ στο πίσω μέρος των βουνών, σε απόσταση 5χλμ πεζοπορίας περίπου. Η κωμόπολη καταλαμβάνει συνολική εδαφική έκταση 45.000 στρεμμάτων.
Οι συνοικίες (γειτονιές) της Δίβρης έχουν τα εξής ιδιαίτερα χαρακτηριστικά:
- Είναι μακριά η μία από την άλλη και χωρίζονται με φυσικό όριο τα διαρρέοντα ποτάμια της που όλα μαζί σχηματίζουν τον «Διβριώτικο χείμαρρο» που περνώντας το περίφημο «Φαράγγι της Δίβρης» χύνεται μετά 5 χλμ στο ποταμό Ερύμανθο.
- Κάθε μια γειτονιά έχει τον δικό της ενοριακό Ναό, το δικό της Νεκροταφείο και σε παλαιούς χρόνους είχε δική της τοπική εκπροσώπηση (εξέλεγε Πάρεδρο) στον ιστορικό πρώην Δήμο Λαμπείας (μέχρι το 1912) ή και δική της Αγορά (Καταστήματα). Επίσης οι συνοικίες έχουν και τα δικά τους Υδραγωγεία.
- Η ονομασία κάθε συνοικίας πήρε το όνομά της από τον πρώτο γενάρχη οικιστή της που έγινε πριν από πολλούς αιώνες, όπως αποκαλύφθηκε σε Επιστημονική ΗΜΕΡΙΔΑ το 2017 που έγινε στο «ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΒΡΗΣ» στο πρώτο γραπτό κείμενο του έτους 1461, για την κωμόπολη της Δίβρης.
Ξεκινάμε από την αρχαιότερη (κατά τεκμήριο) γειτονιά της Δίβρης, καθόσον είναι στην πρώτη είσοδο των οικιστών της Δίβρης από τον παλιό δρόμο (πεζοπορίας ή με ζώα ή με κάρα) μέχρι το έτος 1900, γιατί το 1905 έγινε ο σημερινός αυτοκινητόδρομος Πύργου -Δίβρης, με την άφιξη του πρώτου αυτοκινήτου που έφτασε στο αρχοντικό της πολιτικής οικογένειας των Στεφανοπούλων. Η συνοικία ονομάστηκε έτσι από τον πρώτο γενάρχη οικιστή Γκρούστα.
Η συνοικία αυτή μέχρι το 1910 ήταν το Κέντρο της Δίβρης, με την κεντρική Αγορά και όλα τα καταστήματα γύρω από την ιστορική πλατεία της «Λίμνας». Εκεί οι Διβριώτες πρωτοϋποδέχτηκαν και περιέθαλψαν τους Αγωνιστές του 1821 που κατέφευγαν για να προφυλαχτούν και να αναρρώσουν μετά τις μάχες στα πεδινά της Ηλείας. Στην πλατεία αυτή και κάτω από τον ιστορικό πλάτανο οι Διβριώτες υποδέχτηκαν τους βασιλείς Όθωνα και Αμαλία το έτος 1838 και τους γνωστούς σε όλο τον κόσμο Φιλοσόφους – Περιηγητές Βέλκερ (1842) και Φον Βιλαμόβιτς (1873) τον οποίο προσφώνησαν μάλιστα, σε λόγια αρχαιοελληνική γλώσσα…
Στη συνοικία αυτή είναι και το περίφημο βυζαντινό Μνημείο της Αγίας Τριάδας του 13ου -14ου αιώνος (ίσως και αρχαιότερου) με υψηλής τέχνης τοιχογραφίες-αγιογραφίες. Επίσης ο ενοριακός Ναός Αγ. Αναργύρων με το καλλίπετρο πανύψηλο καμπαναριό κτίσεως 1831-1846.
Επίσης, πρόσφατα αναβιώθηκε ο παλιός προπολεμικός τόπος Αναψυχής (ντόπιων και παραθεριστών) στη θέση «ΛΟΖΙΣΣΟΣ» μέσα στο αισθητικό δάσος των γάβρων, όπου δημιουργήθηκε πέτρινο Θεατράκι, Παιδική Χαρά κλπ. Κοντά εκεί υπάρχει και η παραδοσιακή κρήνη «Πάνω Γαβροβίκος».
Σήμερα η συνοικία αυτή είναι το Κέντρο της κωμόπολης (από το έτος 1910) όπου μεταφέρθηκε και η Αγορά με τα Καταστήματα, γιατί εκεί διέρχεται η οδική Αρτηρία Πύργου- Δίβρης-Ολυμπίας-Καλαβρύτων και η Εθνική οδός 111 Πατρών-Τρίπολης. Με ενοριακούς Ναούς τον Μητροπολιτικό Αγ. Νικόλαο (ανακατασκευασμένο το 1960 στα θεμέλια παλαιού) και τον Αγ. Κωνσταντίνο του 18ου αιώνος. Ονομάστηκε έτσι από τον πρώτο γενάρχη οικιστή Περδικάρη.
Η συνοικία αυτή έχει την υπο-συνοικία «Κοκαλιάρα» ή «Αγορά» όπου βρίσκονται οι Δημόσιες Υπηρεσίες και Αρχές, δηλ. α) το Γυμνάσιο-Λύκειο και το Δημοτικό Σχολείο που στεγάζονται στα σπουδαία χαρακτηρισμένα παραδοσιακά κτίρια (εκ Δωρεάς Ανδρέου Συγγρού και τοπικών ευεργετών) κτίσεως 1907, μοναδικά στην Ηλεία β) ο Αστυνομικός Σταθμός που στεγάζεται στο πατρογονικό σπίτι που γεννήθηκε ο μεγάλος θεατρικός συγγραφέας Παύλος Μάτεσις, στο ίδιο κτίριο λειτούργησε την δεκαετία του 1950 η Αγροτολέσχη και το πρώτο Δημόσιο Νηπιαγωγείο τα Ηλείας, το έτος 1957 γ) Το «ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΒΡΗΣ» που στεγάζεται σε παλιό αρχοντικό του έτους 1838, το οποίο λειτουργεί από το έτος 1980 με τη ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ (με 10.000 τόμους βιβλίων) και άλλα εκθέματα δ) Το Περιφερειακό Ιατρείο (πρώην Υγειονομικός Σταθμός) που στεγάζεται από το 1955 σε κτίριο Δωρεάς των εν Αμερική Διβριωτών και Ηλείων ε) Το προσφάτως ανεγερθέν πρώην Δημαρχιακό Μέγαρο (τώρα Κοινοτικό Κατάστημα) Λαμπείας και πλησίον η επισκευαζόμενη κεντρική πλατεία της Δίβρης με τα πέτρινα πεζοδρόμια στ) Λειτουργεί ακόμη και το Γραφείο των ΕΛΤΑ. Οι άλλες αρχές (Ειρηνοδικείο, Αγρονομείο, Δασοκομείο, Υποθηκοφυλακείο) καταργήθηκαν ζ) Υπάρχει ανακαινισμένο και το σπίτι που γεννήθηκε το 1835 ο παγκοσμίως διάσημος Γεωπόνος Ασημάκης Ηλιόπουλος
Επίσης υπάρχει και η υπο-συνοικία «Λαγκάδα» όπου βρίσκονται ερείπια των ιστορικών μπαρουτόμυλων της Δίβρης (που έδωσαν εφόδια στον εθνικοαπελευθερωτικό ξεσηκωμό του 1821) και τα δυο αρχοντικά της μεγάλης Αγωνιστικής και πολιτικής οικογένειας (επί 150 χρόνια έδωσαν δεκάδες βουλευτές) Πετραλιά, στο ένα εκ των οποίων δημιουργήθηκε και εγκαινιάστηκε το 2017 από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας το «Κέντρο Περιβάλλοντος και Πολιτισμού Δίβρης – Μουσείο Αρχοντικό Πετραλιά».
Ονομάστηκε έτσι, γιατί ήταν ακριβώς απέναντι και μακριά από την πρώτη συνοικία της Δίβρης «Γκρουστάδες». Είναι η μεγαλύτερη σε πληθυσμό και κτίρια συνοικία της Δίβρης και (οπτικά τουλάχιστον) από μακριά η ομορφότερη για τους επισκέπτες της Δίβρης. Έχει δυο ενοριακούς Ναούς, την Μεταμόρφωση του Σωτήρος και της Αγίας Μαρίνας του 18ου αιώνος και πολλά παλιά αρχοντικά κτίρια εν των οποίων ένα το πατρογονικό σπίτι του διάσημου διανοητή Γιώργου Καρανικολού, και ένα άλλο όπου λειτούργησε το 1902 το πρώτο Υποδιδασκαλείο της Ηλείας. Επίσης έχει δυο σπουδαίες παραδοσιακές κρήνες τον «Μοριό» και του «Κόκκινου».
Από τις 2 πλέον υψηλότερες (σε υψόμετρο) συνοικίες της Δίβρης, σχεδόν σύριζα στο ελατοδάσος με ενοριακό Ναό της Παναγίας του 18ου αιώνος. Ονομάστηκε έτσι από τον πρώτο γενάρχη οικιστή Βασίλη. Στη συνοικία αυτή κτίστηκε από τον ευεργέτη της Δίβρης Γεώργιο Δανίκα το 1907 (με ένα υπέρογκο ποσό που σήμερα αντιστοιχεί σε 2,5 εκατομμύρια ευρώ) ένα Υδραγωγείο με το όνομα «Εισβορά» που είναι Αρχιτεκτονικό Μνημείο διαστάσεων 20μ.Χ4μ.Χ2μ. που υδροδοτεί δυο συνοικίες και μια υπαίθρια βρύση. Έχει την παραδοσιακή κρήνη της «Πλάκας» και πλησίον επί ενός λόφου της, αρχαιολογικά υπολείμματα Παλαιοαρκαδικού οικισμού τον «Βάσκο»
Επίσης, αυτή η συνοικία είναι από τις υψομετρικά υψηλότερες της Δίβρης με ενοριακό Ναό των Ταξιαρχών του 18ου αιώνος. Ονομάστηκε έτσι από τον πρώτο γενάρχη οικιστή Λάζαρο. Στην κορυφή ενός λόφου της διακρίνονται τα τεράστια θεμέλια Φράγκικου Κάστρου, τα ερείπια του οποίου περιγράφει ο σπουδαίος περιηγητής Χρίστος Κορύλλος στο βιβλίο του «ΑΠΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΙΣ ΚΑΛΑΜΑΣ» (έκδοση 1891, όπου γίνεται μια εξαιρετική περιγραφή της Δίβρης της εποχής εκείνης, σε όλους τους τομείς). Επίσης στη συνοικία αυτή υπάρχει η καλλιπετρη παραδοσιακή κρήνη της «Ράχης» κτίσεως 1907. Εκεί είναι και το πατρογονικό σπίτι των πρώτων ιδρυτών της Ελληνοαμερικανικής οργάνωσης ΑΧΕΠΑ, ομογενών Αφών Αγγελόπουλων το 1922.
Η συνοικία αυτή είναι ακριβώς δίπλα από την πρώτη συνοικία «Γκρουστάδες» με κοινή πορεία (μάλιστα, γιαυτό λέγονται «Γκρουστοκαρυανάδες»), με ενοριακό Ναό του Αγίου Δημητρίου του 18ου αιώνος. Ονομάστηκε έτσι από τον πρώτο γενάρχη οικιστή Καρυανό. Στην συνοικία αυτή υπάρχει εγκαταλελειμμένο το Αρχοντικό της μεγάλης Αγωνιστικής και πολιτικής οικογένειας των Στεφανόπουλων (που έδωσαν επί 150 χρόνια συνέχεια Πρωθυπουργό, Προέδρο της Βουλής, Υπουργούς και Βουλευτές) και τον διαπρεπή νομικό-λογοτέχνη Βάσο Στεφανόπουλο. Καθώς και το αρχοντικό των Κωνσταντόπουλων ή Δίβρη (ιδρυτών του μεγάλου Εκδοτικού οίκου της Αμερικής Divry΄s). Έχει την παραδοσιακή κρήνη «Σουλιμπός».
Επίσης υπάρχουν ελάχιστα θεμέλια υπολείμματα από το κτίριο που στέγασε το 1828 το πρώτο Ελληνικό Σχολείο σε ολόκληρη την Ηλεία μετά το 1821.
Η Μπαρμπότα, ήταν πριν το 1920 τα καλύβια ή τα υποστατικά των υπόλοιπων 6 συνοικιών της Δίβρης και αργότερα καταχωρίζεται ως συνοικία της Δίβρης. Είναι μακριά περίπου 5 χλμ πεζή, τώρα συνδέεται με αυτοκινητόδρομο σε απόσταση περίπου 10 χλμ και είναι πίσω από το βουνό Αγ. Κωνσταντίνος. Έχει ενοριακό ναό τον Αγ. Γεώργιο με Νεκροταφείο, μια παραδοσιακή κρήνη και παλιότερα είχε και Δημοτικό Σχολείο. Έχει υπο-συνοικία της το «Καλλιμάνι», στο μέρος που έφτανε μέχρι εκεί στην αρχαιότητα η ακμάζουσα μεγάλη πόλη Λασιών.